غربالگری بخش مهم پیشگیری از بیماریهاست.آزمایشات باید برای تشخیص زودرس تعدادی از بیماری های شایع و کشنده مثل سرطان ها، دیابت و بیماری های قلبی انجام شود. این آزمایشات می توانند بعضی از بیماری ها را در مراحل اولیه و قابل درمان حتی قبل از ظهور علائم شناسائی کنند. پزشک معالج با اطلاعاتی که از آزمایشات غربالگری بدست می آورد می تواند کاری بکند که سلامتی بیمار ارتقا یافته و طولانی تر شود. مثلا آزمایش کلسترول می تواند احتمال ابتلا به بیماری قلبی را پیش بینی کند. قبل از اینکه عوارض جدی پیش بیاید به شما فرصت تغییر در سبک زندگی را می دهد. لازم نیست تمام افرادی که در این سن هستند به تمام موارد زیر غربالگری گردند. لطفاً بخش زیر را مطالعه کنید در هر مورد اطلاعات کسب کنید. در صورتیکه غربالگری برای شما یا افراد خانواده شما مناسب بود انجام آن را پزشک معالج در خواست کنید.
توصیه هایی برای افراد 50 سال به بالا
دیابت
دیابت هفتمین عامل مرگ در امریکاست مرکز کنترل پیشگیری از بیماری ها (CDC)تخمین میزند سی میلیون نفر از افراد بالاتر از 18 سال یا %12/2 افراد این گروه دارای دیابت تشخیص داده شده یا تشخیص داده نشده می باشند. از این تعداد 14/3 میلیون نفر در سن 45 تا 64 و 12 میلیون نفر بیشتر از 65 سال سن دارند. در بالغین 90 تا %95 دیابتی ها تشخیص داده شده از نوع دیابت نوع 2 می باشد. وزن نامناسب و عدم فعالیت فیزیکی مشکل قابل توجه سلامتی هستند که هر دو عواملی هستند که باعث افزایش شیوع دیابت نوع 2 میشوند.
84/1 میلیون نفر دیگر بالاتر از 18 سال پیش دیابت دارند یعنی مقدار قند خون آنها از طبیعی بالاتر است ولی هنوز به مقداری نرسیده که دیابت تشخیص داده شود. شناسائی افراد پیش دیابت به شخص فرصت می دهد برای متوقف کردن آن یا کاهش سرعت تکامل دیابت نوع 2 و پیشگیری از عوارض آن اقدام کند. عوارض دیابت عبارتند از:
سکته قلبی، سکته مغزی، فشار خون، کوری و مشکلات چشم، بیماری کلیوی و بیماری سیستم. اعصاب بیشتر از %60 قطع عضوها اندام تحتانی به علت دیابت می باشد. عارضه دیگر کاهش شنوائی است. کاهش شنوائی در دیابتیک ها دو برابر افراد سالم است و در افراد پیش دیابت شیوع کاهش شنوائی %30 بیشتر از افرادی است که قند خون آنها طبیعی است.
توصیه های پزشکی:
توصیه انجمن قلب امریکا کنترل کلسترول خون برای افراد 20 سال و بالاتر هر 4 تا 6 سال می باشد و افرادی که دارای ریسک بیشتر هستند باید با فاصله زمانی کمتری کلسترول خون را اندازه گیری کنند.
پر فشاری خون (افزایش فشار خون)
تقریبا نصف بالغین امریکا فشار خون دارند. فشار خون نیرویی است که خون شخص به دیواره های شریانها وارد می کند !فشار خون زمانی است که نیروی وارده بطور مداوم زیاد باشد. شناسایی و درمان فشار خون مهم است زیرا با گذشت زمان می تواند به سیستم گردش خون صدمه زده و باعث خطر سکته قلبی، سکته مغزی، بیماریهای کلیوی شده و مشکلات زیادی برای سلامتی فرد ایجاد کند. در حقیقت یکی از هفت عامل مرگ به فشار خون مربوط می شود. در واقع هر چه فشار خون درمان نشده، طولانی باشد احتمال صدمه به قلب و اعضای دیگر مثل کلیه ها، مغز و چشم ها بیشتر می شود.
با افزایش سن احتمال ابتلا به فشار خون بیشتر می شود. تقریبا یک سوم افراد 40 تا 59 سال و تا 65% افراد بالای 60 سال فشار خون دارند. بالا بودن فشار سیستولیک (اولین عددی که در نوشتن فشار خون بکار می رود) برای افراد بیش از 50 سال ریسک حمله قلبی را افزایش می دهد. اکثر افراد مبتلا به فشار خون از بیماری خود آگاه نیستند چون افزایش فشار خون علائم بالینی ایجاد نمی کند و تنها راه اطلاع از آن گرفتن فشار خون می باشد. در اندازه گیری فشار خون دو عدد ثبت می شود. فشار خون سیستولیک فشاری است که در زمان انقباض (ضربه) قلب ایجاد می شود و فشار دیاستولیک زمانی است که قلب در بین دو ضربان شل شده است. که بصورت فشار خون سیستولیک بر روی دیاستولیک ثبت می شود. مثلا فشار خون mm 80/120 یعنی فشار سیستولیک 120 و فشار دیاستولیک 80 میلی متر جیوه می باشد. یک نوبت بالا بودن فشار خون برای تشخیص فشار خون کافی نیست باید چندین نوبت و در عرض چند روز فشار خون بالا باشد تا بیماری فشار خون تشخیص داده شود.
ریسک فاکتورهای فشار خون:
- سابقه خانوادگی افزایش خون
- سالمندی
سایر ریسک فاکتورها مربوط به سبک زندگی است و تحت کنترل فرد می باشد.
- چاقی
- عدم انجام ورزش کافی
- کشیدن سیگار
- نوشیدن زیاد الکل
- مصرف غذای پر نمک
گاهی مصرف داروها ، مواد مخدر یا بیماریهای زمینه ای مثل دیابت ، بیماریهای کلیه یا تیروئید می توانند عامل فشار خون باشند به این نوع فشار خون ثانویه گفته میشود و با درمان بیماری زمینه ای فشار خون طبیعی میشود.
توصیه های غربالگری
توصیه انجمن قلب آمریکا برای کنترل فشار خون در افراد با فشار خون کمتر از 120/80 mm/Hg بصورت سالانه یکبار میباشد.
- فرد دارای فشار خون بالا درصورتیکه سایر ریسک فاکتورهای بیماری قلبی در آنها کم باشد 3 تا 6 ماه بعد
- از تشخیص فشار خون دوباره کنترل شود.
- اگر فشار خون بالا بود و ریسک بیماری قلبی نیز بالا بود . کنترل مکرر فشار خون بر مبنای نتیجه فشار خون ، ریسک
- بیماری قلبی و درمان انجام شده صورت می گیرد.
چاقی
بیش از 1/3 مردم امریکا چاق میباشند و در طی 20 سال گذشته چاقی در تمام سنین افزایش یافته است .چاقی مشکل سلامتی است زیرا باعث افزایش احتمال خیلی از بیماری ها مثل فشار خون ، افزایش چربی ها ، دیابت نوع 2 ، بیماریهای عروقی قلب ، سکته مغزی و بعضی سرطان ها می شود. محاسبه شاخص توده عضلانی (BMI) برای تخمین چربی بدن مفید است و یک وسیله غربالگری برای شناسایی مشکل وزن میباشد.
توصیه ها :
دانسیتومتری اولین آزمایشی است که استئوپروز و کاهش توده استخوانی را تشخیص می دهد یکی از بهترین و دقیق ترین راه اندازه گیری دانسیته استخوان استفاده از عکس با انرژی کم (DXA) در ناحیه گردن استخوان ران و ستون مهره هاست.انجمن متخصص زنان و زایمان آمریکا برای خانم ها قوائد زیر را توصیه می کند.
- شروع دانسیتومتری در 65 سالگی
- در خانم های یائسه ای که دارای ریسک فاکتورهای بالا باشند بعد از یائسگی دانسیتومتری شروع می شود.
- گر ریسک فاکتور دیگری وجود ندارد دانسیتومتری هر دو سال یکبار تکرار می شود.
- با استفاده از ابزار ریسک شکستگی (FRAX) می توان ریسک شکستگی فرد را برای 10 سال آینده پیش بینی کرد و اثر سن را در آن نیز دخیل کرد.
- اکثر گروه های تخصصی برای آقایان شروع غربالگری را 70 سالگی می دانند و در کسانیکه دارای ریسک فاکتور می باشند از 50 تا 69 سالگی غربالگری را باید شرع کرد.
سرطان پروستات
سرطان پروستات دومین سرطانی است که بعد از سرطان پوست در مردها تشخیص داده میشود و بعد از سرطان ریه دومین عامل مرگ آقایان نیز می باشد. تقریبا” از هر 7 مرد یک نفر به سرطان پروستات مبتلا می شوند و اکثر موارد در 65 سالگی یا بالاتر تشخیص داده میشوند . بعضی از سرطان های پروستات سریعا” پیشرفته و در عرض چند ماه یا سال باعث مرگ می شوند ولی اکثرا” رشد کندی دارند و هرگز ریسک بزرگی بر سلامتی نیستند.غربالگری سرطان پروستات برای مردان مهم است و باید با پزشک متخصص منافع و ضرر های آن بحث شود.
تکنولوژی موجود کنونی توانایی تفکیک سرطان های با رشد سریع و آهسته را ندارد و سرطان سلامتی مردان و کیفیت زندگی آن ها را هرگز تغییر عمده ای نخواهد داد.
غربالگری با Prostate- specific Antigen (PSA) تمام موارد سرطان را نشان نمی دهد واز طرف دیگر بعضی از موارد افزایش PSA بعلت سرطان پروستات نیست.
تشخیص از طریق بیوپسی ( دارای احتمال کم عفونت و خونریزی است) و عوارض درمان (شامل مشکل ناتوانی جنسی) وجود دارد. اکثر سرطان های پروستات دارای رشد کم می باشند و خطرناک نمی باشند.
ریسک ها
فاکتور مهمی که توصیه میشود شخص در برنامه غربالگری قرار گیرد ریسک فردی ابتلا به سرطان پروستات می باشد.
- ریسک متوسط :مرد سالم فاقد ریسک فاکتور
- افزایش ریسک: مردی که پدر یا برادرش در قبل از 65 سالگی به سرطان پروستات مبتلا شده اند.
- ریسک بالا: مردی که بیش از یکی از بستگانش در سنین پائین سرطان پروستات داشته باشند در صورتیکه غربالگری انتخاب شود آزمایشات زیر توصیه می شود.
- PSA که مقدار آن در خون اندازه گیری می شود.
- آزمایش با انگشت که پزشک متخصص با انگشت خود پروستات را معاینه می کند.
سرطان پستان
سرطان پستان دومین سرطان شایع در زنان و علل مرگ آنها می باشد. حدود75% سرطان های پستان در خانم های 66 ساله و مسن تر پیدا می شود. غربالگری منظم می تواند سرطان را در مراحل پایین تر و قابل درمان تر شناسائی میکند.
ماموگرافی یک آزمایش تصویربرداری می باشد و قبل از ظهور علائم بالینی سرطان پستان را شناسائی کند. در مورد زمان شروع ماموگرافی و تناوب آن اختلاف نظر وجود دارد. توصیه به خانم های دارای ریسک متوسط (خانم های که فاقد سابقه خانوادگی سرطان پستان بوده و ریسک فاکتور دیگری ندارند.)
خانم ها از سن 40 سالگی سالانه توسط پزشک متخصص معاینه کامل پستان شوند.
خانم ها در تمامی سنین باید خود را معاینه کنند و از سرطان پستان مطلع باشند و هرگونه تغییری را در پستان فورا به پزشک معالج اطلاع دهند. تغییرات شامل درد- توده و ترشح نوک پستان غیر از ترشح شیر و سرخی پستان
مام گرام
در خانم های 50 تا 74 ساله انجام ماموگرافی هر 1 تا 2 سال خانم های با سن بالاتر از 74 سال اکثرا فاقد ارزش می دانند ولی انجمن سرطان آمریکا ادامه غربالگری تا زمانی که خانمی از سلامتی خوب برخوردار است توصیه می کنند. خانم های که دارای ریسک بالا می باشند سابقه خانوادگی و ژنتیک ریسک بالا شناخته می شوند و ریسک فاکتورهای دیگر شامل:
وجود سابقه سرطان پستان در شخص چاقی، شروع عادت ماهانه در سنین پائین تر- داشتن اولین فرزند بعد از 35 سالگی – درمان هورمونی بعد از یائسگی –نازائی – شروع یائسگی در سنین بالاتر و مصرف الکل
تعدادی از ریسک فاکتورهای مهم که در طول عمر وجود دارد عبارتند از:
- داشتن موتاسیون ژن های Brca1 یا Brca2یا از بستگان نزدیک دارای چنین ژنی باشند.
- داشتن رادیوتراپی قفسه سینه در جوانی (بین 10 تا 35 سالگی)
- سابقه خانوادگی خاص مثل سابقه سرطان پستان یا تخمدان در چندین عضو خانواده درجه یک
در این افراد علاوه بر ماموگرافی انجام MRT نیز توصیه می شود و این آزمایش باید بطور سالانه در تمام عمر انجام شود.
توصیه های غربالگری:
افراد دارای ریسک بالا: ریسک سرطان کولون با افزایش سن، چاقی و وجود سرطان در سایر قسمت های بدن زیاد می شود. سایر ریسک فاکتورها شامل موارد زیر است :
- سابقه خانوادگی: داشتن سرطان روده یا پولیپ های متعدد در اعضای خانواده بخصوص اگر در سنین کمتر از 60 سالگی تشخیص داده شود.
- رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی دارای چربی و گوشت زیاد بخصوص اگر همراه با عدم مصرف میوه جات، سبزیجات، و غذاهای فیبر دار باشد.
- سبک زندگی: کشیدن سیگار، مصرف زیاد الکل و نداشتن ورزش منظم.
- داشتن بیماریهای کولیت اولسروز (نوعی از بیماری آماسی روده IBD) )
- داشتن دیابت نوع 2 .
- نژاد: در سیاه پوستان آمریکایی و یهودیان اشک نازی احتمال داشتن سرطان روده بیشتر است.
- داشتن سابقه شخصی سرطان روده یا پولیپ پیش سرطانی دارای ریسک بالا.
- داشتن بیماری نادر به نام پولی پوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) : در این بیماری پولیپ های خوش خیم متعدد در روده وجود دارد که در سنین پائین سرطانی می شوند مگر اینکه برای پیشگیری کل روده را بردارند.
- داشتن سندرم ارثی بنام لینچ (Linch Syndrome) – سرطان غیر پولیپی ارثی روده (HNPCC)
در افرادی که ریسک سرطان کولون بیشتر است بهتر است غربالگری را از 40 سالگی شروع کنند. اغلب کولونوسکوپی توصیه می شود چون دقیق تر می باشد و در این افراد تکرار کولونوسکوپی هر 1 تا 2 سال می باشد در حالیکه در افراد بدون ریسک هر 10 سال یکبار کافی می باشد. علاوه بر این در افرادی که سرطان کولون تشخیص داده شود یا دارای پولیپ های پیش سرطانی باشند باید مکررا کولونوسکوپی شوند (هر سه سال یکبار). همچنین در افرادی که 3 تا 10 پولیپ آدنوماتو یا یک پولیپ با درجه بدخیمی بالا (نمای ویلوس، اندازه بیشتر از mm 10، توبولار آدنوما و دارای نمای آتی پیک) غربالگری تشدید و مکرر میشود (هر سه سال یکبار) از طرف دیگر کسانیکه 1 تا 2 پولیپ کوچک (کمتر از mm 10) با نمای پولیپ آدنوماتو و آتی پیسم کم داشته باشند در غربالگری معمولی قرار می گیرند. پولیپ شایع دیگر که هایپرپلاستیک نامیده میشود در گروه افزایش ریسک قرار نمی گیرند.ریسک متوسط (سن 50 تا 75 سال)شامل افرادی هستند که غیر از سن ریسک فاکتور دیگری ندارند سن شروع غربالگری 45 تا 50 سال می باشد.انجمن پزشکان کانادا مبنای غربالگری در این افراد را آزمایش جستجوی خون مخفی به روش گایاک یا ایمونوشیمی هر دو سال یکبار یا سیگموئید وسکوپی هر 10 سال یکبار قرار داده است.
https://razipatholab.com/blog/post/adults-50-and-older